Programmet
NÆRBILDE
Ragnar Hovland innleier om festspeldiktar Steffen Kverneland. Erle Marie Sørheim samtaler med festspeldiktaren om forfattarskapen hans og prosessen bak den sjølvbiografiske teikneserieboka En frivillig død.
Stad: Litteraturhuset i Bergen
Tid: Torsdag 25. mai kl. 19.00
Bill.: Kr 250/200 (stud). Følg denne lenka for kjøp av billettar på Ticketco
SAMTALE
Familie, adopsjon, rasisme og litteraturens bearbeidende kraft.
Steffen Kverneland og Brynjulf Jung Tjønn møter kvarandre til ei samtale leia av Cathrine Sandnes. Om adopsjon og foreldreskap, om fantasien og litteraturen si bearbeidande kraft, om humor og alvor.
Stad: Litteraturhuset i Bergen
Tid: Fredag 26. mai kl. 18.00
Bill.: Kr 250/200 (stud). Følg denne lenka for kjøp av billettar på Ticketco
FESTKVELD
Festspeldiktar Steffen Kverneland inviterer gode kollegaer.
Medverkande: Kristian Krohg-Sørensen, Erle Marie Sørheim, Mette Hellenes, Vanessa Baird, Lars Fiske, Maria Navarro Skaranger og Agnes Ravatn. Steffen Kverneland deler ut festspeldiktarens stipend. Konferansier: Kristian Krohg-Sørensen.
Stad: Litteraturhuset i Bergen
Tid: Fredag 26. mai kl. 20.00
Bill.: Kr 250/200 (stud). Følg denne lenka for kjøp av billettar på Ticketco
Grunngjevinga
Årets festspeldiktar er forteljar av stort internasjonalt format. Gjennom eit omfattande og rikt kunstnarskap utvidar Steffen Kverneland rommet for kva ei forteljing er – og kan vere – med sin særprega miks av biografi, teikneserie, foto, fortid og samtid. Med sine virtuose teikningar og nøkterne språk formidlar han på meisterleg vis kva som formar eit menneske og ein kunstnar. Enten det handlar om ei brillegeit frå Haugesund si kunstnariske oppvakning, Edvard Munch, eller ein far som ikkje ville leve.
Foto: Hans Erik Lindbom
Steffen Kverneland blei fødd i 1963 i Haugesund og debuterte med eit bidrag i antologien KOnK som 16-åring. Han laga også seriar for Norsk Mad og Brage før han gjekk i dialog med den litterære kanon og samtidslitteraturen. Først med debutalbumet De knyttede never i 1993, som var basert på ein roman med same tittel, av Øvre Richter Frich. Etterfølgd av Amputerte klassikere der han spesialiserte seg på burleske omformingar av litterære verk av mellom andre Tolkien, Knut Hamsun, Edgar Allan Poe, Vigdis Hjorth og Arne Garborg, for å nemne nokre. Samtidig teikna og skreiv han seg sjølv meir og meir inn i litteratur- og kunsthistoria. Det begynte med at han brukte seg sjølv, familie og venner i Slik har de det der og i Den store hattefesten – samt i den sjølvbiografiske Slyngel frå 2002. I samarbeid med Lars Fiske ga Kverneland i 2004 ut den kritikarroste Olaf G, om den norske biletkunstnaren Olaf Gulbransson, i ein fabelaktig miks av kunstnarbiografi og gonzoreportasje.
Med den moderne klassikaren Munch tar Kverneland i 2013 kunstnarbiografien til eit heilt nytt nivå. Som første teikneserieforfattar fekk han Brageprisen i klassa for sakprosa, og Munch blei av NRK kåra til ei av dei ti viktigaste bøkene dei siste ti åra. Boka blei omsett til ei rekke språk. Kvernelands nyskapande metode er framstillingar av sitat frå Munchs eigne skrifter og samtidige skildringar frå Munchs liv og karriere. Gjennom Kvernelands briljante gjenskapingar av Munchs bilete kjem vi tett på både Munch og Kverneland, og som alltid: med stort overskot, burlesk humor og djupt alvor. I tillegg til å vere ei kunnskapsrik og underhaldande innføring i Munchs liv og verk, fortel boka også historia om Skandinavias kunstnarbohem, brytningstid og modernismens tidlege år slik vi aldri har sett det bli framstilt før.
I Steffen Kvernelands forfattarskap bygger det eine verket på det andre, og er på den måten ei kontinuerleg utforsking av form og eksistensielle spørsmål. Med stadig nye uttrykk krinsar han rundt kunst, kunstnarliv, biografi og sjølvbiografi. I 2016 debuterte han som romanforfattar med Vampyr, ein gotisk røvarroman om den mørke løyndomen til Edvard Munch. Boka flyt over av blod og tung undergangssymbolikk og leikar såleis både med splatter- og skrekksjangeren i si utforsking av Munch-mytologien. Sjølv opptrer Kverneland som forfylla teikneserieskapar med eit kolossalt oppheng på Munch, på grensa til det maniske. Kverneland både skapar og ironiserer over sin eigen mytologi i fotefara til førebiletet sitt.
I 2018 vender Kverneland tilbake til det sjølvbiografiske med En frivillig død, som er eit vakkert og sårt portrett av far hans, som ikkje ville leve, men som ville vente med å døy til barna var myndige. Då Kverneland var 18 år, tok far hans livet sitt. Mange år seinare blei Kverneland sjølv far, og det fekk han til å reflektere meir og meir rundt relasjonen mellom far og son. No hugsa han fleire ting frå barndommen, som tidlegare hadde vore borte for han. En frivillig død er ei tragisk, men samtidig varm og humoristisk forteljing om Kverneland sin oppvekst i Haugesund på 1970 og 1980-talet. Boka er eit stort minnearbeid, og viser med emosjonelt trykk korleis minna kjem til oss stykkevis og delt, ofte som bilete og draumar, skildra attkjennande og allment. Kort tid etter En frivillig død, følgjer han opp med fleire oppvekstskildringar, Slyngel de luxe frå 2019 og Brillegeit i 2021, også her fortalt gjennom fragment, minne og anekdotar.
Brillegeit er ei var og sjølvironisk skildring av Kverneland sin veg inn i kunsten. Sitt første besøk på Munchmuseet skildrar han slik: «Bildene imponerte meg ikke. Jeg skulle nok klare det bedre selv når jeg ble litt eldre». Kverneland er som alltid tru mot teikneserieformatet når vi følgjer han gjennom ulike fasar og ismar til han finn forma si som teiknar på 1990-talet, alltid i tett dialog med kunstnarane før han. Boka Brillegeit er såleis både djupt personleg og ei stor kunstoppleving, som viser nye vegar for forteljarkunsten og kunstformidlinga.
I Munch siterer Kverneland ei oppblåst samtale mellom Edvard Munch og August Strindberg:
Strindberg: Jeg er Nordens største maler!
Munch: Er du det, så er jeg Nordens største dikter. Skål!
I same tone tillet vi oss å leggje til:
I så fall er Steffen Kverneland vår tids begge delar!
Vi gratulerer Steffen Kverneland som årets festspeldiktar!
Arbeidsutvalet ved Norsk Forfattersentrum Vestlandet
Marit Eikemo
Om deltakarane
Foto: Agnete Brun
Agnes Ravatn (f. 1983) har gjeve ut fleire kritikarroste og prislønte bøker, både romanar og essaysamlingar. Ho er kjend for si særeigne, vittige stemme og eit skarpt blikk for menneskeleg svakheit. Agnes debuterte i 2007 med romanen Veke 53. Romanen Fugletribunalet frå 2013 gjorde suksess både som bok og teater, og er seld til fleire land. Ole Jacob Hoel i Adresseavisen karakteriserte Agnes sin nyaste roman, Gjestene, som «uhyre sinnrikt og smart både uttenkt og utført. Historien, karakterene, sprangene i tid, alt sitter som støpt, et lite mikrobilde av Norge anno 2022.» Agnes har vore fast skribent for Dag og Tid og Dagbladet.
Foto: Maria Kleppe Vihovde
Brynjulf Jung Tjønn (f. 1980) er ein kritikarrost og allsidig forfattar, som skriv for både barn, ungdom og vaksne. Han har arbeidd som kulturjournalist, litteraturkritikar og som forlagsredaktør i Samlaget. I 2023 vart han vald til leiar av Den norske Forfattarforeininga. Forfattarskapen til Brynjulf speglar bakgrunnen hans som adoptivbarn frå eit asiatisk land, følelsen av utanforskap og jakta på identitet og tilhøyrsle. Han vaks opp i Feios i Sogn og Fjordane. Brynjulf debuterte i 2002 med romanen Eg kom for å elske. Ungdomsromanen Så vakker du er (2013) fekk Brageprisen og romanen Kvar dag skal vi vere så modige (2021) vart tildelt P2-lyttarane sin romanpris. I 2023 kom diktsamlinga Kvit, norsk mann, som trefte både kritikarane og eit breitt publikum. Trine Saugstad Hatlen i VG kalla diktsamlinga «en knyttneve av en bok (…) noe av det sterkeste jeg har lest». Boka vart òg tildelt Ungdommens kritikerpris.
Foto: Christopher Olssøn
Cathrine Sandnes (f. 1972) er journalist, redaktør, forfattar og tidlegare karateutøvar. Ho er nå forleggjar i J.M. Stenersens forlag. Ho har markert seg i kultur- og samfunnsdebatten som skribent, redaktør og leiar for tankesmia Manifest. Ho drøftar gjerne tema som feminisme, litteratur og idrett, og er ein mykje brukt debatt- og samtaleleiar. Saman med Ingeborg Eliassen gav Cathrine i 2016 ut debattboka Angrep og forsvar om norsk forsvarspolitikk og kampflykjøp, ei utgjeving som vekte stor oppsikt. Cathrine vart adoptert til Noreg frå Sør-Korea 18 månader gamal, og vaks opp i Røyken.
Foto: Sturlason
Erle Marie Sørheim (f. 1982) er forfattar og journalist, ho er litteraturkritikar i Aftenposten og ein aktiv foredragshaldar og samtaleleiar. Ho er utdanna frå Universitetet i Oslo, med ein master i filosofi og estetikk. Erle Marie har eit sterkt engasjement for teikneseriar og visuell formidling. I 2014 starta ho teikneserienettstaden Empirix.no, der ho vart redaktør. Kvifor fell det oss så naturleg å skapa satire, og kvifor kan den provosere meir enn tusen ord? Desse spørsmåla stiller Erle Marie i boka Karikaturens historie frå 2021. Boka inneheld intervju med blant andre Jyllands-Postens kulturredaktør Flemming Rose og Charlie Hebdos redaktør Riss, som overlevde attentatet i 2015 ved å spela død. Erle Marie har òg skrive boka Til Berlin faller. Nordmenn i Det tredje riket og reiseguiden Berlin. 100 unike opplevelser.
Foto: Birte Bøe Magnussen
Kristian Krohg-Sørensen (f. 1980) er teikneserieskapar og journalist, kjent for teikneserieromanane om Gulosten. Han er utdanna journalist frå City University i London, og russlandsvitar frå Universitetet i Oslo. Kristian debuterte i 2015 med Gulosten: liv i helvete, som Geir Ramnefjell i Dagbladet meinte at var «En helvetes debut. Som lyn fra klar himmel har vi fått en ny tegneserieforfatter av format … Boka er helt forbløffende god og gjennomarbeidet!» Debuten var den fyrste av tre bøker om Johannes «Gulosten» Andersen (1898–1970): Bastøygutt, sjømann, arbeidskar, spritsmuglar, kjeltring, motstandsmann og møbelsnikkar. Gulosten. Gentlemansforbryteren frå 2020 fekk ei rekkje prisar, blant anna Årets tegneserie 2021. I tillegg til bøkene om Gulosten har Kristian gjeve ut teikneserien Den russiske revolusjonen og teikneseriehefte om Sporveiens historie, Finnmark under okkupasjonen og krigsseglarane under den fyrste verdskrigen. Kristian kjem frå Asker.
Foto: Privat
Lars Fiske (f. 1966) er teikneserieskapar, illustratør og barnebokforfattar. Han har utvikla ein særprega og stilisert teiknestil der perspektiv og størrelsesforhold er forvrengt. Teikneseriane hans er omsette til ei rekkje språk. Han debuterte allereie som 15-åring i humorbladet KOnK. Etter studiar ved Konstfackskolan i Stockholm, vende han heim til Oslo i 1994 og vart ein del av miljøet rundt forlaget No Comprendo Press. Han gav ut teikneseriealbuma Matje: debutanten (1996), Matje-ismen (2000) og Matjemnia (2010) og bildeboka Kom så løper vi (2002). På starten av 2000-tallet innleia Lars eit samarbeid med Steffen Kverneland som resulterte i den prislønte Olaf G. (2004). I 2012 gav han ut boka Herr Merz om multikunstnaren Kurt Schwitters’ liv og verke. Lars har òg levert teikningar til ei rekkje aviser, og teiknar fast for Aftenpostens A-magasinet. Han har òg teikna Deichmanske bibliotek sin grafiske profil og hatt fleire utsmykkingsoppdrag, blant anna for Litteraturhuset i Oslo og Romsdalsmuseet i Molde. Lars var festivalkunstnar under Bjørnsonfestivalen i 2007.
Foto: Io Sivertsen
Maria Navarro Skaranger (f. 1994) vart i 2015 nominert til Tarjei Vesaas’ debutantpris for debutromanen Alle utlendinger har lukka gardiner. I 2018 gav ho ut den kritikarroste romanen Bok om sorg (Fortellingen om Nils i skogen). Maya Troberg Djuve i Dagbladet skreiv: «Bok om sorg formidler med originalitet og presisjon innsikter om psykisk sykdom og sorg». Skaranger vart tildelt Osloprisen 2018 og EUs litteraturpris 2020 for boka, Bjørnsonstipendet i 2019 og Sultprisen i 2023. Emily forever er Maria sin tredje roman. Barbro Westling karakteriserte romanen slik i Aftonbladet: «Det som gjør «Emily forever» til noe helt spesielt, er hvordan den allvitende fortelleren går inn og ut av karakterene, gjengir deres tanker og opplevelser. Urokkelig solidarisk og spørrende på en og samme tid. (…) Det virker faktisk som Navarro Skaranger har funnet opp en ny og uimotståelig måte skildre mennesker på i litteraturen».
Foto: Eli Berge / Fotofil.no
Ragnar Hovland (f. 1952) har sidan debuten Alltid fleire dagar i 1979, gjeve ut over 50 bøker i dei fleste sjangrar, for både vaksne og barn. Han har ei særeigen stemme i norsk litteratur og har mellom anna teke imot Kritikerprisen, Brageprisen, Dobloug-prisen og Bastian-prisen. Ragnar har òg gjort om lag femti omsetjingar. Han har vore hovudkonsulent for skjønnlitteratur på Det Norske Samlaget og er med i bandet Dei nye kapellanane. Ragnar er òg kjent for humortekstane sine i «Innsida» i Dag og Tid. Nyaste utgjeving er essaysamlinga Litt betyr det no likevel. Gro Jørstad Nilsen, som melde boka i Bergens Tidende, meinte at «Hovland fremstår som genuint nysgjerrig på å finne frem til kvaliteten i bøker som har havnet på sidelinjen eller under radaren på det litterære etablissementet.» I oppveksten flytte Ragnar mellom fleire stader på Vestlandet. Frå Universitetet i Bergen har han eit hovudfag i fransk litteratur.
Vanessa Baird (f. 1963) er bildekunstnar, illustratør og forfattar, kjent for nærgåande skildringar av menneskeleg liding og sårbarheit. Ho har arbeidd mest med teikning. Formspråket er fabulerande, overskridande og stillferdig. Vanessa er utdanna ved Statens Håndverks- og Kunstindustriskole, Royal Collage of Art i London og Statens kunstakademi. Ho har hatt ei rekkje separatutstillingar og delteke i fleire gruppeutstillingar.
Foto: Privat
I 2010 vart Vanessa engasjert av KORO til å laga tre veggmaleri i Regjeringsbygg 6, noko som førte til ein langvarig debatt om kunsten si rolle i det offentlege. Vanessa fekk Neshornet, Klassekampens kulturpris, for 2013 og vann i 2015 Lorck Schives kunstpris ved Trondheim kunstmuseum. I likskap med kunstnarkollega Mette Hellenes bruker Vanessa ofte private innfallsvinklar. Kvinnelege erfaringar, kropp, og psykologiske tilstandar blir formidla utan tabu.
Mette Hellenes (f. 1964) er bildekunstnar og teikneserieskapar. Ho er utdanna frå Statens kunstakademi i Oslo, der ho vart venn med medeleven Vanessa Baird. Dei vart kalla «Kebbevennene» fordi båe var glade i «kebbe», ein rett som vart seld på eit gatekjøken. Mette tok med seg klengenamnet inn i teikneserieproduksjonen. «Kebbevenner» var i starten ein satire over kunstmiljøet der «Mette» og «Vanessa» sjangla frå vernissasje til vernissasje. I 2002 skifta serien namn til Kebbelife, og utvikla seg til å bli ein breiare, meir burlesk og politisk samtidssatire. Mette er berømt for versjonane sine av politikarar som Erna Solberg, Trond Giske, Sylvi Listhaug og Torbjørn Røe Isaksen. Serien gjekk i mange år i Morgenbladet, og er nå i Klassekampen. Mette har òg hatt ei rekkje separatutstillingar, samt fleire samarbeid med Baird, blant anna ved Namsos kunstforening, Galleri Wang, Tegnerforbundet og Bjørnsonfestivalen. Mette er innkjøpt av Nasjonalbiblioteket, Nasjonalmuseet og Nasjonalgalleriet. Ho har òg laga fem animasjonsfilmar. Mette vaks opp i Trondheim.